Por Marije Langelaar*
Traducción del neerlandés al español
y texto por Daniela Martín Hidalgo**
Crédito de la foto (izq.) Wikipedia /
(der.) www.picuki.com
La poesía de Marije Langelaar es corpórea y alucinada. Vonkt, poemario al que pertenece la presente selección, compone una trabada visión lírica del mundo material, donde tanto el cuerpo como la naturaleza se presentan como lugares para la afirmación de una experiencia vital palpitante, a la vez que incomprensible y secreta.
7 poemas de Vonkt (‘Destella’, 2017),
de Marije Langelaar
Arena
Desperté en la playa aquel año
mi raquítico
cuerpo de pájaro.
Me asusté del amado que yacía a mi lado.
Todo de arena.
Me puse despacio a enterrarlo.
No ofreció resistencia
me corrí varias veces pero por completo
inapropiada me sentía entretanto
sola.
Llamé a los animales y los niños:
excavaron conmigo, mecánicamente o
resueltos algunos por una vocación interior.
Hallamos muchas cosas, objetos, sustancias,
lo más sucio y también una palabra
temblando apenas, atascada entre el cerebro de la arena.
La sostuve entre los dedos
hicimos un círculo y examinamos la palabra
que se encontraba todavía en un estado primitivo.
Aún no la habían pronunciado, informe pero casi
podíamos palparla de manera sensorial.
Tomé sus manos, y tanto como pudimos, mientras, todos juntos
empezamos a pronunciar la palabra
que él escondió tan profundamente y en un estado fundamental primitivo
dentro de él.
Y la fuimos repitiendo despacio y los perros que ladraban
ayudándonos y el viento soplaba sin cesar
sus ojos empezaron a brillar y
entonces por fin despertó.
Cena
Somos los niños
todo en nosotros es desenvuelto y vehemente.
Ahí están los cadáveres sobre la mesa
mi madre besa a personas nuevas.
Fruncimos el ceño
nos subimos a una pequeña bicicleta y nos movemos.
Liberación
Dibujo los contornos de mi liberación,
Mi marido tiene un cepo en la cabeza
me pone un pico y
grandes zuecos de madera.
Así camino.
Tenemos un hijo.
Se sierran tablas para el cuello.
Cuidadoso mi marido me amasa el cerebro,
hay una magnetofón en su cama
Tetereteretet.
Tengo que irme de aquí.
Dibujo los contornos de mi liberación.
Preveo mucho peligro.
Mi marido compra un bulldozer y una carretilla elevadora
afila todos los lápices del armario.
Tambor
Aquel año nacimos en
un cuerpo.
Nos llamaba la atención que golpeábamos.
Golpeábamos el tambor.
Con cada golpe los pájaros se echaban a volar.
Con cada cuarta nota daba comienzo una nueva estación.
Con cada 16a nota yo paría a un niño.
Así vivíamos nuestra vida.
Nos arrancábamos los años.
¡Tan tan tan!
Golpeábamos el tambor.
Golpeábamos con calma el tambor.
Porque era lo que habíamos aprendido.
Golpeábamos el tambor.
¡Tan tan tan!
Los pájaros se echaban a volar.
¡Tan tan tan!
Una nueva estación.
¡Tan tan tan!
Otro niño.
¡Tan tan!
Cuando los cuerpos empezaron a deformarse, golpeamos entonces
más fuerte, contra las estrías, las arrugas
nuestra mermada fertilidad, la rigidez en la pierna.
¡Tan tan tan!
Pero el niño seguía sin llegar.
Golpeamos entonces aún más fuerte. Nuestro golpe se volvía
algo enconado,
hasta que paramos en la nota 428a.
Nos miramos y a todos los niños que
habíamos parido,
niños salvajes y malvados,
con cabello salvaje y malvado.
Y miramos los árboles que habían empezado a crecer
entrelazados.
Un lío monumental.
Los pájaros que esperaban nerviosos sobre una rama
nuestro siguiente golpe.
Pero no golpeamos.
Ya no golpeamos más.
Nos miramos y talamos los árboles
construimos una casa, sepultamos hondo el tambor en la tierra negra como nuez.
Y empezamos a vivir. Pelamos y cocinamos los frutos
y le contamos a nuestros hijos la historia del tambor
y no golpeamos, no comenzaron las estaciones.
Los pájaros descansaban en un sauce alto.
Y todo estaba bien.
Y nos preguntábamos quién nos había entregado en un principio el tambor.
¿Quién nos había ordenado golpear? ¿Quién nos había traído a los pájaros, los árboles?
¿Nos había marcado el ritmo? ¿Y dónde habíamos estado antes? ¿Por qué?
El vacío
Vino sin avisar desde el norte.
Con un único gesto nos abrió las cremalleras del cuerpo,
captó el color de nuestro rostro.
Detuvo le hierba
y todo se volvió blanco.
Pensamos en animales blancos, plantas blancas,
placenta blanca y en nada más.
Pasó una semana
antes de que hubiéramos atravesado todo el vacío y
regresáramos de nuevo a la vida.
El aire volvió a punzarnos los pulmones.
Nos sentamos de golpe
empapados como corderos recién nacidos.
Retomamos nuestros cuerpos y la habitación se retomó
a sí misma, los insectos, el perro con su ladrido.
Sacudimos las brazos y las piernas, despacio nos llenamos
de nuevo.
Deambulamos hacia el jardín donde la hierba comenzó a soplar
por nuestra presencia.
Deambulamos por las lindes de nuestro territorio
agitamos concentrados nuestro aliento en grandes
círculos por el valle más allá.
La mujer
Aquel día presentaron a la mujer en la ciudad.
Nunca habíamos visto nada igual, su perfume serpenteaba
en torno a nosotros, extendía las piernas bien torneadas
y taconeaba en la acera.
Salía de casa frente a nosotros.
Tendía la colada.
Saludaba.
Nos decía hola
Muy pronto los de las grandes instancias que
interpretan las Escrituras la declararon
pecaminosa.
Nos molestaba.
Nos socavaba la moral, se concluyó.
Y la mujer hacía exactamente eso.
Nos hacía perder el norte.
Nos liberaba de constructos.
Olvidábamos nuestras oraciones, nuestros ídolos.
La sangre se nos volvía vino.
Bailábamos ardientes, nos agitábamos por dentro.
Todo cobraba vida, humeante.
Su mera apariencia
nos completaba de nuevo.
Sí que debía de ser pecaminosa porque por ella
no sentíamos ya a dios en la iglesia.
Desatendíamos nuestra oración ignorábamos la
estricta doctrina.
Sentíamos a dios aquí y ahora.
Sí debía de ser pecaminosa
porque ya no estudiábamos las leyes.
En su lugar estudiábamos la hierba sobre la que yacía,
el pozo del que sacaba agua
el viento que respiraba.
Cómo cantaba con los niños.
Sí la mujer era tan pecaminosa
vaciaba las iglesias
nos expulsaba del baluarte y los escritos
serraba las patas bajo el edificio.
Sí la mujer debía de ser indecente.
En lugar de estudiar la ley
renovábamos la tierra con las más impías
verduras y flores indecentes
Construíamos una casa.
Esa criatura
debía pecaminosa
debía encerrarse, agarrarse, arrojarse al suelo.
Los estudiosos dijeron
es mala.
Ha roto nuestro antigua creencia ha alejado a dios de su trono
hemos renegado
no hemos observado la ley, creado nuestras propias leyes
Ese dios ya no estaba pero palpitaba ahora
vivo.
Destello
Y me volvieron a invitar a aquel programa de radio
aún no sé muy bien por qué
porque había estado sobre todo callada
pero el locutor insistió en que eso es
lo que hoy en día se necesita.
Así que me senté otra vez frente a un micrófono
y callé
y rebatí a continuación todos los fenómenos, ideas,
formas, cosas y seres. Y a mí misma, por supuesto,
y al locutor que empezó a atusarse nervioso
el bigote. Lo hice bien. Revelé mi talento.
Y de la nada les hablé del destello, pequeño
y vibrante por el que cautelosa creí de nuevo en el
mundo, cifras, fenómenos, planetas, materiales
y personas. Hay un destello en usted.
Sí destello en usted. Porque ese destello está en mí, no sé
nada más mi fuerza de pensamiento es nula, ninguna visión,
ningún sonido, nado en la nada pero sé
que hay un destello en esta mesa, esta lámpara y en usted querido
oyente.
Estaba tan enardecida que mis palabras se incendiaron.
¡Hay un destello en usted querido locutor! Se lo
arrojé sobre la mesa.
Se quedó tan pálido e incómodo que
detuve mi discurso.
Incendiada y temblando me derrumbé en casa, me
tumbé incendiada y temblando en la cama. Me hundí
incendiada y temblando en un sueño me desperté
incendiada y temblando.
Y al despertar escribí una carta al
periódico explicando mi sueño. Todo tiene que
incendiarse querida gente. Y
en el entusiasmo salí a la calle
le di la mano a la gente
porque ya no soportaba más sentarme en silencio
en un banco en el parque.
Quería tocarlos a todos y comprobar que hay
un destello en usted que grita. Y así paso mis días
ahora sí que es un cambio considerable respecto de cómo era antes
cuando empecé sorda ciega tonta y vacía.
Ahora juego a la rayuela –y a otros juegos de niños– y
a cada salto sobre la acera grito bien alto y
simple ¡Destello! ¡Destello! ¡Ahora!
—————————————————————————————–
(poemas en su idioma original, neerlandés)
7 gedichten van Vonkt (2017),
door Marije Langelaar
Zand
Ik werd wakker dat jaar aan het strand
mijn vogellichaam
sterk vermagerd.
Ik schrok van mijn vriend die naast mij lag.
Volledig van zand.
Begon hem zachtjes te graven.
Hij bood geen enkele weerstand
kwam enkele keren klaar maar totaal
misplaatst ik voelde me eenzaam
ondertussen.
Ik riep er dieren bij en kinderen:
zij groeven mee, werktuigelijk of
vastbesloten sommige uit innerlijke roeping.
Wij vonden vele zaken, voorwerpen, substanties,
het allervieste en eveneens een woord
tussen de zandhersens geklemd, licht trillend.
Ik nam het tussen mijn vingers
we vormden een kring en bekeken het woord
dat zich nog in zo’n oertoestand bevond.
Het was nog onuitgesproken, ongevormd maar het was bijna
op een zintuiglijk niveau konden we het tasten.
Ik hield zijn handen, in hoeverre dat kon, toen we allen
gezamenlijk het woord,
dat hij zo diep verborgen en in oerprincipiële toestand
bij zich had
begonnen uit te spreken.
En hoe langzaam herhalend en de honden die blaften
ondersteunend en het waaide onafgebroken
zijn ogen begonnen te glanzen en
toen eindelijk werd hij wakker.
Diner
Wij zijn de kinderen
alles in ons is gestrekt en verbeten.
Daar staan de kadavers op tafel
mijn moeder zoent de nieuwe lieden.
Wij fronsen
klimmen op een fietsje en bewegen.
Bevrijding
Ik teken de contouren van mijn bevrijding uit.
Mijn man heeft een klem in zijn hoofd
hij doet mij een snavel om en
grote stroeve klompen.
Zo loop ik.
We hebben een kind.
Er worden plankjes gezaagd voor de nek.
Omzichtig kneed mijn man de hersens,
er ligt een cassetterecorder in zijn bed
Tetteretteretet.
Ik moet hier weg.
Ik reken de contouren van mijn bevrijding.
Ik voorzie veel gevaar.
Mijn man koopt een bulldozer en een heftruck
slijpt alle potloden in de kast.
Trommel
Dat jaar werden we geboren in
een lichaam.
Het viel ons op dat we sloegen.
We sloegen de trom.
Bij elke slag vlogen de vogels op.
Bij elke vierde noot ving een nieuw seizoen aan.
Bij elke 16e noot wierp ik een kind.
Zo leefden we ons leven.
We sloegen de jaren weg.
Paf paf paf!
We sloegen de trom.
We sloegen eenvoudig de trom.
Want dat hadden we geleerd.
We sloegen de trom.
Paf paf paf!
De vlogels vliegen op.
Paf Paf Paf!
Een nieuw seizoen,
Paf Paf Paf!
Weer een kind.
Paf Paf!
Tot onze lichamen begonnen te deformeren, we sloegen
nog harder, tegen de rimpels, het kreukelen
onze verminderde vruchtbaarheid, een stram in ons been.
Paf Paf Paf!
Maar het kind bleef uit.
We sloegen nog wat harder, onze slag kreeg
iets verbetens,
tot we op de 428e noot halt hielden.
We keken naar elkaar en alle kinderen die
ik had geworpen,
wilde goddeloze kinderen,
met wilde goddeloze haren.
En we keken naar de bomen die waren gaan groeien,
Kris kras door elkaar
Eén grote teringbende.
De vogels die nerveus op een tak onze
volgende slag afwachtten.
Maar we sloegen niet.
We sloegen niet meer.
We keken elkaar aan en zaagden de bomen
bouwden een huis, begroeven de trommel diep in de nootzwarte aarde.
En begonnen te leven. We pelden en kookten de vruchten
en vertelden onze kinderen het verhaal van de trommel
en we sloegen niet, er brak geen nieuw seizoen aan.
De vogels rusten in een hoge wilg.
En het was goed.
En we vroegen ons af, wie had ons in de eerste plaats die trommel gegeven?
Wie had ons geboden te slaan? Had ons die vogels gebracht, de bomen?
Had ons het ritme opgelegd? En waar waren we eerder? Waarom?
De leegte
Hij kwam zonder waarschuwing vanuit het noorden.
In een enkel gebaar ritste hij onze lichamen los,
nam de kleur uit ons gezicht.
Legde het gras stil
en alles werd wit.
We dachten witte dieren, witte planten
witte placenta, en verder niets.
Het was een week
voor we alles leegte hadden doorkruist en we weer
terug in het leven schoten.
De lucht snerpte terug in onze longen.
We zaten met een schok overeind
kletsnat als pasgeboren lammetjes.
We hernamen ons lichaam en de kamer hernam
zichzelf, de insecten, de hond met zijn blaf.
We schudden onze armen en benen, we werden langzaam
weer vol.
We liepen naar de tuin waar het gras door onze
aanwezigheid begon te waaien.
We liepen naar de rand van ons domein voor het uitzicht
bewogen onze adem in grote geconcentreerde
cirkels door het dal verderop.
De vrouw
Die dag werd de vrouw geïntroduceerd in onze stad.
We hadden nog nooit zoiets gezien, haar geur slingerde
om ons heen, ze stak haar welgevormde benen vooruit
en hakte op het trottoir.
Ze liep voor ons uit.
Ze hing zingend de was op.
Ze zwaaide.
Ze groette.
Al snel werd ze door hen van die grote instanties die de
godgeleerde geschriften interpreteren
zondig verklaard.
Ze bracht ons van slag.
Ze ondermijnde onze moraal, leidde af.
En de vrouw deed precies dat.
Ze sloeg ons uit het lood.
Ze weekte ons los uit constructies.
We vergaten onze gebeden, ons godsbeeld.
On bloed werd wijn.
We dansten vurig, we kolkten van binnen.
Alles werd levend, dampend.
Zij maakte ons
gewoon door haar aanblik weer heel.
Ja ze moest wel zondig zijn want door haar ervaarden we
god niet meer in de kerk.
We verzaakten ons gebed de strenge leer lieten we
achterwege.
We ervoeren god hier en nu.
Ja ze moes wel zondig zijn
wan we bestudeerden de wetten niet meer.
In plaats daarvan bestudeerden we het gras waarop ze lag,
de put waar ze water haalde
de wind die ze inademde.
Hoe ze met de kinderen zong.
Ja de vrouw was zo zondig
ze trok de kerken leeg
ze dreef ons uit het bolwerk en geschriften
zaagde de poten vanonder het gebouw.
Ja de vrouw moest wel zondig zijn.
In plaats van die wet te bestuderen
verbouwden we he land met de meest
goddeloze groentes en zondige bloemen
We bouwden een huis.
Dat schepsel
ze moest wel zondig
ze moest gekooid, verstrikt, gesmeten.
Zeiden de geleerden
ze is slecht.
Ze had ons oude geloof gebroken de god ver op zijn troon
hadden we verzaakt
de wet niet nageleefd, onze eigen wetten gemaakt.
Die god was niet meer maar was nu levend
pulserend.
Vonk
En ze vroegen me terug voor dat radioprogramma
ik weet nog steeds niet waarom
want ik had vooral gezwegen
maar de presentator benadrukte dat men daar
nood aan heeft vandaag de dag.
Dus zat ik daar weer achter een microfoon
en zweeg
en ontkrachtte vervolgens alle fenomenen, ideeën,
gestalten, dingen en wezens. En mijzelf natuurlijk
en de presentator die zenuwachtig aan zijn snor ging
wrijven. Dat ging me goed af. Ik had mijn talent ontdekt.
En vanuit het niets vertelde ik over het vonkje, klein
en zoemend waardoor ik voorzichtig weer in de
wereld, getallen, fenomenen, planeten, materialen
en mensen ging geloven. Er zit een vonk in u.
Jazeker vonk in u. Want die vonk is in mij, ik weet
verder niets mijn denkkracht is nihil, geen zicht,
geen gehoor, ik zwem in het niets maar ik weet
er is een vonk in deze tafel, deze lamp en in u beste
luisteraar.
Ik was dusdanig op dreef dat mijn woorden vlam vatten.
Er zit een vonk in u beste presentator! Ik
smeet het over de tafel.
Hij werd zo bleek en ongemakkelijk dat ik mijn
woordvoering staakte.
Vlammend en trillend begaf ik mij naar huis, ging
vlammend en trillend in mijn bed liggen. Viel in een
vlammende en trillende slaap werd vlammend en
trillend weer wakker.
En schreef meteen bij het ontwaken een brief naar
de krant waarin ik mijn droom uitlegde. Alles moet
vlam vatten lieve mensen. En
van geestdrift ging ik naar buiten op straat de
mensen de hand schudden
want stilzitten op een bankje in het park daar kon
ik niet meer aan.
Ik wilde alle mensen aanraken en bevestigen er is
een vonk in u schreeuwen. En zo slijt ik mijn dagen
tegenwoordig ja nogal een contrast met hoe ik ooit
doof blind stom en leeg begon.
Nu bedenk ik hinkel –en andere kinderspelletjes en
bij elke sprong op de stoep roep ik hard en
eenvoudig Vonk! Vonk! Nu!
*(Goes-Países Bajos, 1978). Poeta, narradora y artista visual. Obtuvo el Premio de Poesía Hugues C. Pernath y el Premio Jan Campert (2017). Ha publicado en poesía De rivier als vlakte (2003), De schuur in (2009) y Vonkt (2017); y en novela In jet jaar van de rode os (2020). Web de la autora: www.marijelangelaar.nl
**(Lanzarote-España, 1980). Poeta. Se desempeña como traductora del neerlandés y del inglés al español. Ha publicado varios libros de poesía.